ثبات و توسعه در روابط با همسایگان متخاصم؛ مدیریت سیاست خارجی در نزد ادریسیان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس
2 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
ادریسیان به عنوان نخستین دولت علوی نسب در نیمه دوم قرن دوم هجری در شمال غرب آفریقا و سرزمین مغرب اقصی، در منطقه‌ای حیات خود را آغاز کرد که از همه سو با دولت های متخاصم احاطه شده بود: امویان اندلس در شمال، اغلبیان در شرق و دولت شهرهای خارجی مسلک بنورستم در شمال شرقی و بنومدرار در جنوب شرقی. معنای چنین موقعیت جغرافیایی ورود ناگزیر به جنگ های طولانی و فرسایشی و تنش های مستمر است، اما با مطالعه تاریخ ادریسیان نه تنها خبری از جنگ‌های مستمر نیست؛ بلکه با یک دولت با ثبات روبرو می‌شویم که درخشان‌ترین دوره تمدنی منطقه مغرب اسلامی در قرون نخستین هجری را رقم می‌زند. بررسی مدیریت سیاست خارجی ادریسیان و تبیین راهبردهای این دولت در مهار تخاصم و تبدیل بحران‌ها به فرصت در عرصه دیپلماسی مسأله اصلی پژوهش پیش رو است. مطالعه تاریخی با روش توصیفی و تبیین علّی با تکیه بر داده کاوی در گزارش‌های تاریخی مربوط به این دولت نشانگر این مطلب است که ادریسیان با اتخاذ سیاست‌هایی از قبیل: تسامح مذهبی، روابط تجاری گسترده با همسایگان، برقراری موازنه قدرت و بهره‌برداری از اختلافات قبایلی در قلمرو همسایگان توانستند در سیاست خارجی موفق عمل کرده و از درگیری‌های فرسایشی و جنگ‌های مستمر با همسایگان پرهیز نمایند و بدین طریق زمینه برای ثبات و توسعه در قلمرو خود را فراهم نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. ابن ابار اندلسی، محمد، ۱۴۲۹ق، الحله السیراء، بیروت، دارالکتب العلمیه.
2. ابن ابی زرع، علی، بی تا، الأنیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینة فاس، دارالطباعة المدرسیه.
3. ابن حوقل، 1873م، صوره الارض، لیدن، بریل.
4. ابن حیان، ۱۹۶۵م، المقتبس من اخبار أهل الاندلس، بیروت، بی نا.
5. ابن خردادبه، عبدالله،۱۳۸۲، المسالک و الممالک، سعید خاکرند، تهران، موسسه مطالعات و انتشارات تاریخ میراث ملل-موسسه فرهنگی حنفاء.
6. ابن خطیب، محمد، بی تا، اعمال الاعلام فیمن بویع قبل الاحتلام من ملوک الإسلام، بیروت، دارالکتب العلمیه.
7. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد،1370، العبر، تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
8. -------،1375، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
9. ابن عذاری، محمد، ۱۴۰۶ق، البیان المغرب، بیروت، دارالمغرب الاندلسی.
10. الادریسی،۱۹۸۳، نزهة المشتاق فی اختراق الافاق، الجزائر، بی نا.
11. اسماعیل، محمود،1383، ادریسیان؛ یافته های جدید، ترجمه حجت ا... جودکی، انتشارات باز.
12. اسماعیل، محمود، ۱۹۸۹م، الادارسه فی المغرب الاقصی، الکویت، مکتبة الفلاح النسر.
13. برومند اعلم، عباس، 1400، تاریخ مغرب اسلامی؛ از فتح مسلمانان تا سلطه عثمانی، تهران، سمت.
14. البکری، عبدالله، ١٩٦٨م، المغرب فی ذکر بلاد افریقیة و المغرب، بغداد، مکتبة المثنی.
15. فطیمه، حوه، "الحرکة التجاریة بالمغرب الاسلامی عهد الادارسة(172ق/788م-375ق/990م"، مجله الحکمة للدراسات التاریخیة، دوره5، شماره11، سپتامبر2017.
16. ناصری طاهری، عبدالله، 1388، مقدمه ای برتاریخ مغرب اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17. الیعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن واضح،۱۸۹۱م، البلدان، لیدن، بریل.