مناسبات ایران و آفریقا بنابر گواهی اسناد و منابع تاریخی پیشینه‌ای دراز دارد. این روابط که عرصه‌های مختلفی را شامل می‌شد، علی‌رغم فراز و نشیب‌ها تا به امروز تداوم داشته‌است. ازجمله دورانی که باتوجه به تحولات سیاسی و فرهنگی در اوضاع داخلی ایران و در وضعیت کشورهای آفریقایی جنوب‌صحرا و وضعیت جهانی، در روابط دو طرف می‌توان موردتوجه و ارزیابی قرار داد، چگونگی این روابط در دوران قبل و بعداز انقلاب‌اسلامی در ایران است که در مقاله حاضر به آن پرداخته خواهد شد. سؤالات مطرح شده این است که باوجود پیشینه تاریخی خوب در مناسبات ایران و قاره کهن آفریقا و عقبه فرهنگی و تاریخی آنها، این روابط به‌ویژه درعرصه فرهنگی در دوره معاصر تاریخ ایران چگونه بوده است؟ باتوجه به رویکردها و سیاست‌های خاص حکومتهای ایران دراین ادوار، جهت‌گیری سیاست‌خارجی ایران درارتباط با کشورهای آفریقایی جنوب‌صحرا چگونه بوده است؟ باتوجه به بررسی‌های انجام شده، روابط ایران با کشورهای آفریقایی متأثر از رویکردهای داخلی یا بین‌المللی حکومتهای ایران در این دو دوره، با فراز و فرودهایی همراه بوده است. در دوره حکومت پهلوی علی‌رغم برخی اقدامات سیاسی و فرهنگی در برقراری ارتباط با کشورهای آفریقایی، این روابط از سیاست منسجمی برخوردار نبود و روابط با کشورهای شمال‌آفریقا به نسبتِ ارتباط با کشورهای جنوب صحرا برای آن دولت اولویت بیشتر داشته‌است. ضمن اینکه مناسبات ایران با کشورهایی همچون آفریقای جنوبی با توجه به حکومت آپارتاید در آنجا یا حمایت‌های نظامی و مالی از برخی حکومتها همچون سومالی، نوعی بدبینی را نسبت به ایران در بین دیگر کشورهای آفریقایی ایجاد و سبب قطع ارتباط آنها با دولت ایران شد. با این حال، پیروزی انقلاب در ایران، تحول تازه‌ای درعرصه روابط با کشورهای آفریقایی ایجاد کرد و باتوجه به رویکردها و اهداف این انقلاب از جمله استعمارستیزی و مبارزه با نژادپرستی، روابط با کشورهای آفریقایی که درگیر چنین مسائلی بودند تاحدی درصدر سیاست‌های خارجی ایران قرارگرفت. اگرچه که این روابط در دوره دولت‌های مختلف بعد انقلاب نیز با فراز و فرودهایی داشته‌است.
ازغندی، علیرضا، (1376)، روابط خارجی ایران: دولت دست نشانده، 1320-1357، تهران: قومس.
اطلاعاتی درباره سنگال، (1357)، تهران: وزارت امور خارجه.
التشیع فی افریقیا: تقریر میدانی، (بی‌تا)، تحت اشراف لجنه تقصی الحقائق بمجلس الأمناء، بی‌جا: بی‌نا.
امینی، رحیم، (1375)، تانزانیا، تهران: وزارت امور خارجه.
بخشی، احمد، «ایران و آفریقای جنوبی: سیر تحول روابط دو جانبه و ظرفیت سنجی آینده»، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره دوم، تابستان 1393.
بصیری، محمدعلی و ریحانه فتحی‌پور و سعید قاسمی‌پرشکوه، (1400)، جامعه و فرهنگ سنگال، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
بورکینافاسو، (1388)، تهران: وزارت امور خارجه.
جمهوری فدرال نیجریه، (1388)، تهران: وزارت امور خارجه.
چمنکار، احمد، (1373)، افریقای جنوبی، تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات.
حمیدی‌نیا، حسین، (1389)، جغرافیای آفریقای جنوبی(تاریخ و فرهنگ – اقتصاد و سیاست)، تهران: فؤاد.
ذوقی، ایرج و گروه اسلام معاصر، (1379)، «عصر پهلوی دوم»، دانشنامه جهان اسلام، ج5، تهران: بنیاد دائره‌المعارف اسلامی.
سنگال، (1387)، تهران: وزارت امور خارجه.
طاقدار، حسین، (1381)، ساحل عاج، تهران: وزارت امور خارجه.
عرب‌احمدی، امیر بهرام، (1395)، جامعه و فرهنگ زنگبار، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی.
--------------، (1379)، شیعیان تانزانیا: دیروز و امروز، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
--------------، (1392 الف)، جامعه و فرهنگ اریتره، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی.
-------------، (1392 ب)، جامعه و فرهنگ گینه کوناکری، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی.
معتمدی محمدیان،(1358)، شاخ افریقا: بررسی وضع کشورهای واقع در شاخ افریقا(اتیوپی- اریتره- سومالی و جیبوتی) و قدرت‌های بزرگ، تهران: نشر امید.
موحدی قمی، محسن، «بررسی روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای قاره آفریقا(با نگاهی به روابط ایران و آفریقا پیش از انقلاب اسلامی)»، پژوهشنامه آفریقا، سال اول، شماره اول، بهار 1388.
مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، (1368)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی:1324-1357، تهران: امیرکبیر.
نصیری، معصومه، (1388)، شناسنامه فرهنگی آفریقای جنوبی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
هاشمی‌رفسنجانی، (1378)، کارنامه و خاطرات 1360، عبور از بحران، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب
روابط آفریقا آسیا