سیاست‌خارجی راهبردی عربستان در آفریقا: موازنه‌گرایی در برابر جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
استادیار روابط بین الملل،گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
سیاست خارجی عربستان در نظام بین‌الملل، بیش از هر چیز برآیند نوع نگاه رقابتی این کشور به جمهوری اسلامی ایران و معادلات امنیتی در منطقه غرب آسیاست.پژوهش حاضر قصد دارد تا با بهره‌گیری از روش پژوهش اسنادی و تکنیک تحلیل بازتابی، تبیین نماید که عربستان چگونه برای شکل‌دهی به عمق استراتژیک، کنترل آب‌های بین‌المللی، نفوذ در ساختار سیاسی کشورهای آفریقایی و جریان‌سازی‌ از گروه‌های سلفی در آفریقا به دنبال کاهش قدرت ایران، تهدید آفرینی برای ایران و افزایش ظرفیت تهاجمی خود است. عربستان معتقد است که ایران قابلیت تهاجمی بالایی در منطقه دارد و به راحتی می‌تواند به یک کشور با توان تهاجمی و آغازکننده جنگ تبدیل شود. این کشور با شکل‌دهی به سیاست گسترش عمق ژئوپولیتیک و استراتژیک، مداخله‌گرایی و مسلط نمودن گفتمان فرهنگی عربستان در آفریقا تلاش دارد تا معادلات امنیتی را با موازنه‌سازی فرامنطقه‌ای به تهدیدات حاد امنیتی برای جمهوری اسلامی تبدیل سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• اسدی، مجید (1398). «تأثیر تقابل عربستان با جمهوری اسلامی ایران بر امنیت منطقه غرب آسیا»، فصلنامه محیط راهبردی، سال چهارم، شماره 13، صص 134-97.
• استراوس، انسلم و کربین، جولیت.(1395).مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه‌ زمینه‌ای (ابراهیم افشار، مترجم)، تهران: نشرنی، چاپ پنجم.
• انتظاری، علی (1389). «قطبی‌شدن به‌منزله جایگزینی برای مفهوم جهانی‌شدن». فصلنامه پژوهش سیاست، سال دوازدهم، شماره 30، صص 193-218.
• پاک آئین، محسن (1373)«نگاهی به تاریخچه روابط ایران و آفریقا»، فصلنامه مطالعات آفریقا، دوره قدیم، شماره 1، صص 28-13.
• جمعی از کارشناسان (1394). گزارش شورای همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا، به نقل از سایت،http:// www.iaecc.ir
رسولی، مجید (1399). کتاب آفریقا 2. چالش های فراروی جنبش های شیعی در آفریقا؛ وضعیت کنونی و سناریوهای پیش رو، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
• رسولی، مجید و شریعتی، شهروز (1400) «قلمروخواهی جریان‌های فرهنگی شیعی و سلفی در غرب آفریقا»، دو فصلنامه زبان و فرهنگ ملل، سال چهارم، شماره 8، صص90-71.
• ستوده، محمد و صادق‌زاده، محمدعلی (1395) «علل شکست انقلاب مصر و سقوط دولت مرسی»، سپهر سیاست، سال چهارم، شماره 11، صص132-105.
• سرخیل، بهنام؛ محمدی فرد، محمد (1397)«الگوی اسلامی- ایرانی روابط با آفریقا؛ بایسته ها و آسیب ها»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، شماره 37، صص17-1.
• سیفی، عبدالمجید (1399)«واقع‌گرایی نوکلاسیک چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی عربستان در قبال بیداری اسلامی»، فصلنامه سیاست، دوره 50، شماره 2، صص 627-611.
• عرب احمدی، امیر بهرام (1391)« سیاست‌های مداخله‌جویانه دینی عربستان در کنیا، تانزانیا و اوگاندا»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شماره 3، صص123-101.
• کشاورز مقدم، الهام (1396). مطالعه تطبیقی الگوهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی و الگوهای سیاست خارجی فدراسیون روسیه با تاکید بر تحولات غرب آسیا (2016-2000). چاپ اول، تهران: راهبرد پیمایش.
• موحدی قمی، محسن (1388). «بررسی روابط ج.ا.ایران با کشورهای قاره آفریقا»، پژوهشنامه آفریقا، شماره 1، صص 96-65.
• میرزایی تبار، میثم (1401)«تبیین ابعاد و علایق ژئوپلیتیکی حضور ایران در شاخ آفریقا»، فصلنامۀ مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، سال چهارم، شمارۀ دوازدهم، صص155-133.

• Abdisaid, M. A. (2016). Islamist Extremism in East Africa. AFRICA SECURITY BRIEF NO. 32. Pp: 1-16.
• Abo Alasrar, p. (2020). “The Houthis are Consolidating Power”: <https://www.mei. edu/publications/houthis-are-consolidating-power>.
• Abu Al-Ainain, T. (2013). "Egypt's Brotherhood Strives for 'Caliphate' at Expense of Security" Al-Monitor. June 2، http://www.al monitor.com/pulse/security/2013/06/ egyptmuslim- brotherhood-caliphate-national-security.html.
• Ahmed، N. (2022).Middle East tax handbook، trusted transformational together in the middle east since 1926.
• Almesaini, Kh. Al_Saud, A. Altunisk, M. Andor, L. Colombo, S. Dessi, A. Eiran, E. Fusco, F. Liangxiang, J. Kechichian, J. Khatibzadeh, S. Kurtzer, D. Stepanova, E.& Tocci, N. (2020). Fostering a new security architecture in the middle east، edited by silva colombo and andrea dessi، published in astitude affari internazionali.
• Authorized, D. (2020). Regional integration and cooperation assistance strategy, document of the world bank group.
• Ayoob, M. (2012). "The Arab Spring: Its Geostrategic Significance." Middle East Policy XIX,no. 3.
• Culbertson, Sh. Shatz, H.& Stevart, S. (2022). Renewing u.s. security policy in the middle east, publication, visit www. rand.org/rra904_1.
• De Waal, A. (2019), “Beyond the Red Sea: A New Driving Force in the Politics of the Horn”,African Arguments, 11 July 2018
• Divsallar, A. & Narbone, I. (2021). Stepping away from the Abyss: A gradual approach towards a new security system in the persian Golf, EUI press book.
• Fegeant, A. (2022). Regional power asymmetries and their effects on regional integration, department of political science.
• Feierstein,G. & Greathead, C.) 2017). The Fight for Africa: The new focus of the Saudi-Iranian rivalry, Policy Focus 2017-2, Middle East Institute،September 2017. Retrieved from: https://www.mei.edu/sites/default/files/publications/PF2_ Feierstein_ AfricaSaudiIran _web_4.pdf
• Felix, M. (2022). Middle east and north Africa, for public release, joint regional strategy.
• Hafez, M. (2023). Policy brief, from devision to unit: transnational integration and the power of the AFCFTA, school of transnatinal governance.
• Jose, S. (2022). US _ Iran proxy war in middle east under Trump administration, Journal of political issues
• Kaufman, Stuart J.; Richard little; William C. Wohlforth (2007). The balance of Power in World History. Palgrave macmillan.
• Kanhkouen, J.& Panth, S. (2020). Saudi arabia, international monetary fund, washington, D.C.
• Loft, PH. (2023). The Middle East in 2023، house of commons library.
• Meservey ,Joshua(2021) Salafis, Sufis, and the Contest for the Future of African Islam Jul 30, 2021 , https://www.heritage.org/africa/commentary/salafis-sufis-and-the-contest-the-future-african-islam
• Paul, J. (2022). Budget problems of saudi arabia: consequences in the sphere of security and regional policy, www.ejournals.eu
• Pishgahifard, Z. & Alam, R. (2013). Conflicts in the Horn of Africa, the nature and origins. Journal of Geography and Regional Development، 11( doi: 10.22067/geography.v11i20.30735
• Safavi, S.H. (2023).The architecture of peace in the Middle East, geopolitics quarterly, V:18,No 4.
• Shams, G. (2022). Assessment of Saudi’s Policy hn the Horn of Africa. Gulf Research Center, Commentary & Analysis. April 2022. Pp: 1-4.
• She, G. (2023). Changing focus while maintainting balance: strategic adjustments behind the developing sino _saudi relations, mediterranean politics.
• Silliman, D. Long, M. Roches, D. Hernandes, A. & Alghussein, B. (2023). The future of security in the Middle East policy, wiley online library.
• Sons, S. (2022). Between Power Projection and Regional Rivalries. Saudi Arabia’s Engagement in the Horn of Africa. Policy Brief, Pp: 1-10.
• Treiber, L. (2023).Trend in Africa as it emerges from the pandemic, in Charai,A,the middle east in the new us national security strategy، the jerusalem strategic tribune.
• Stewart, D. & Kamis, M. (1984).secondery research:information sources and methods. CA:sage.
• Vertin, Z. (2019). Toward a Red Sea Forum: The Gulf, the Horn of Africa، & rchitecture for a New Regional Order، Brookings Doha Center Analysis Paper, N, 27, November،p18-20، Brookings Institution. Retrieved from: https://www.brookings.edu /wpcontent/uploads/2019/10/Red-Sea-Forum-English-Web.pdf
• Washington, D.C. (2018). “Arab and African Countries Establish New Entity to Safeguard the Red Sea and Gulf of Aden”, The Embassy of the Kingdom of Saudi Arabia, December, 18, 2018, https://www.saudiembassy.net/news/arab-and-african-countries-establish-new-entitysafeguard- red-sea-and-gulf-aden.
• Zahidi, S.(2023). The global risks report 2023، in partnership with marsh mclennan and zurich insurance group.
• Zarras, K.(2020). The regional sectarian war and Syria, Journal of political issues.