بازخوانی مداخله نظامی ناتو در لیبی از منظر نظریه مسئولیت حمایت

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه باهنر کرمان
2 دانشگاه تربیت مدرس
3 دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
نظریه مسئولیت حمایت در سال 2005 در سند خروجی اجلاس سران سازمان ملل مورد تأیید قرار گرفت و در سال 2011 در قالب قطعنامه 1973 شورای امنیت مبنی مداخله نظامی در لیبی صادر شد. نظریه مسئولیت، حمایت حاکی از تعهد جامعه بین­المللی به پایان دادن به بدترین اشکال خشونت و جنایت در بحران­های انسانی و مخاصمات مسلحانه داخلی است. این مقاله با استفاده از روش کیفی تحلیل محتوا ضمن پرداختن به مداخله نظامی ناتو در لیبی در سال 2011 که منجر به حملات هوایی، ایجاد منطقه پرواز ممنوع و نهایتاً تغییر رژیم معمر قذافی شد، به نقد کاربست آن در لیبی می­پردازد. مقاله در پاسخ به پرسش اصلی مبنی بر قانونی بودن مداخله نظامی ناتو در لیبی بر آن است که نشان دهد مداخله ناتو فاقد وجاهت قانونی و فراتر از مجوز شورای امنیت برای اعمال نظریه مسئولیت حمایت بوده است. یافته­های مقاله نشان می­دهد که هرچند نظریه سعی دارد شکاف بین تعهدات سابق دولت­های عضو سازمان ملل تحت حقوق بشردوستانه بین­المللی و حقوق بشر را با این واقعیت پر کند که جمعیت انسانی که با خطر نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، پاک­سازی قومی و جنایت علیه بشریت مواجه است باید مورد حمایت قرار بگیرد، اما فرانسه، ایالات متحده و ناتو از قطعنامه 1973 در جهت اهداف سیاسی نظامی خود بهره­برداری کرده­اند و باعث توقف توسعه نظریه و بدبینی جامعه بین­المللی نسبت به اهداف و نیات قدرت­های جهانی در کاربرد نظریه و درنتیجه طرح رویکرد جدید مسئولیت حین حمایت شده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حاجی یوسفی، حاجی یوسفی(1388)، آموزش، پژوهش و تولید دانش سیاسی در کانادا، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
توکلی طبسی، علی، منصوری، فرنگیس(1394)، تعهد و التزام متخاصمین به قواعد حقوق بشردوستانه در مخاصمه داخلی سوریه، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 52، بهار و تابستان، صص204-159.
حبیب زاده، توکل(1392)، بررسی مشروعیت مسئولیت حمایت در اسلام، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال سوم، شماره هفتم، پاییز و زمستان، صص 52-33.
رضایی، محمد تقی، ایلخانی پور، علی، کوشا، سهیلا، غلامعلی پور، علی(1394)، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال ششم، شماره پانزدهم، بهار، صص 223-197.
رفیعی بصیری، مرتضی، جاودانی مقدم، مهدی، کیانی، داود(1400)، بازخوانی پارادوکس حاکمیت و مداخله در حقوق بین‌الملل نوین، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال 18، شماره 2(70)، پاییز، 243-223.
سیف زاده، فرزانه، زمانی، سید قاسم، سواری، حسن، راعی، مسعود(1397)، مصونیت دولتها در پرتو دکترین مسئولیت حمایت، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 48، شماره 1، بهار، 138-121.
شریفی طرازکوهی، حسین، فرزانه، یوسف(1393)، امکان یا امتناع نظریه‌ی مسئولیت حمایت در نظام حقوقی اسلام، فصلنامه حقوق ملل، سال چهارم، شماره‌ی13، بهار 1393، صص 369-343.
شریفی طرازکوهی، حسین، مبینی، جواد(1393)، تحلیل حقوقی مداخله ناتو در لیبی با تاکید بر دکترین مسئولیت حمایت، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره سوم، پاییز، صص 134-105.
غلامعلی پور، علی،(1394)، بررسی مبانی حقوقی مداخله بشر‌دوستانه و توسل به زور بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل: با تأکید بر سوریه، به راهنمایی محمد تقی رضایی، دانشگاه پیام نور، رساله دکتری حقوق بین‌الملل عمومی.
فقیه حبیبی، علی(1396)، تحول مفهوم حاکمیت ملی دولت‌ها در پرتو دکترین مسئولیت حمایت، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره نخست، شماره بیست و پنجم، صص173-149.
موسی زاده، رضا، حسین‌زاده، سارا(1399)، ارزیابی عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد در بهره‌گیری از دکترین مسئولیت حمایت، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50، شماره 2، تابستان، 490-465.
Anselm L., Strauss, Juliet M., Corbin (1990), Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. Newbury Park, CA: Sage.
Findlay, Trevor (2002), The Use of Force in UN Peace Operations, Oxford University Press. Retrieved from http://books.sipri.org/files/books/SIPRI02Findlay.pdf
Evans, Gareth (2004). The Responsibility to Protect: Rethinking Humanitarian Intervention. Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law), published by American Society of International Law, Vol. 98, pp. 78-89. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/25659900. Accessed: 22/01/2014 12:36.
Evans, Gareth and Sahnoun, Mohamed (2002), The Responsibility to Protect. Foreign Affairs, 81(6), pp. 99-110. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/20033347. Accessed: 22/01/2014 12:35.
Millennium Report of Secretary- General of the United Nations, Sep.2000.
Patricia, Yancey, Martin, Barry, A., Turner (1986), Grounded Theory and Organizational Research. The Journal of Applied Behavioral Science, Vol. 22, No. (2).
Paul R. Williams, J. Trevor Ulbrick , Jonathan Worboys. (2012), Preventing Mass Atrocity Crimes: The Responsibility to Protect and the Syria Crisis Case, Western Reserve Journal of International Law, Vol. 45.
Secretary-General speech to the 54th Session on the General Assembly, Sept. 20, 1999.
The Nobel Lecture given by the Nobel Peace Laureate 2001, Oslo, Dec.10, 2001
van der Laan, Stefanie (2012), Nations, States, Empires and the Rest, The Responsibility to Protect norm- successful on paper, worthless in practice. Thesis Seminar.
UN Doc S/RES/1973(2011)
UN Doc A/RES/44/240 (1989)
UN Doc A/RES/377(1950)
UN Doc S/RES /1674(2006)
UN Doc S/RES /1706(2006)
https://www.un.org/en/genocideprevention/about-responsibility-to-protect.shtml( retrieved at 2/16/2023)