بررسی نقش اخوان المسلمین در جنگ داخلی لیبی پس از انقلاب ۲۰۱۱

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
2 کارشناسی ارشد از دانشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
تحولات سیاسی و اجتماعی و اعتراضات مردم در کشورهای شمال آفریقا که از تونس آغاز شد و بلافاصله به کشورهای همسایه سرایت نمود، در لیبی نیز موجد تحولات شتابان در حوزه سیاسی شد. این اعتراضات مدنی اگرچه منجر به سقوط حکومت معمر قذافی گردید اما به همان ختم نشد و پس از سقوط معمر قذافی در سال 2011 ، این کشور وارد دوره‌ای از آشوب سیاسی و درگیری‌های مسلحانه شد. در این میان، اخوان‌المسلمین به‌ عنوان یکی از بازیگران کلیدی در سیاست و جامعه لیبی ظاهر شد. در دوران پساقذافی، اخوان‌المسلمین از یکسو بخاطر فقدان قدرت ملی متمرکز و از سوی دیگر، کسب حمایت‌های خارجی، به‌ خصوص دولت های قطر و ترکیه، بهره برداری کرد و نفوذ سیاسی خود را با تاسیس حزب عدالت و سازندگی گسترش داد. اخوان المسلمین با حمایت های نظامی ترکیه از این گروه در موج دوم درگیری هایی که در سال 2014 اتفاق افتاد به طور علنی از دولت وفاق ملی حمایت کرد . در مقابل، ارتش ملی لیبی به رهبری خلیفه حفتر، با پشتیبانی کشورهای مخالف اخوان مانند امارات، مصر و عربستان، این گروه را هدف حملات سیاسی و نظامی قرار داد. سوال اصلی پژوهش این است که آیا اخوان المسلمین در رسیدن به اهداف خود در دوره بحران پساقذافی لیبی چه عملکردی داشته است؟ برای پاسخ به این پرسش درصدد بررسی پیشینه اخوان المسلمین در لیبی و اقدامات آن در دوره های مختلف حکام لیبی برخواهیم آمد که باتوجه به اقدامات سیاسی و نظامی خود و با داشتن حمایت کشور ترکیه در سال‌های اخیر و به خصوص پس از توافق آتش‌بس 2020، نفوذ اخوان‌المسلمین در لیبی کاهش یافته است. کاهش حمایت‌های خارجی، تغییرات در محیط سیاسی لیبی، و انتقادات داخلی از رویکردهای ایدئولوژیک این گروه، باعث شده تا اخوان به ‌عنوان یک نیروی تأثیرگذار اما محدود باقی بماند. در این پژوهش، روش گردآوری مطالب به صورت استفاده از منابع مکتوب اعم از کتب ، مقالات، اسناد و داده های اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اکبری.حسین، ادریس فیلی ، امیرهوشنگ خادم دقیق ،« تحلیل آسیب شناسانه خیزش مردمی کشور لیبی» ، فصلنامه علمی امنیت ملی ، سال یازدهم، شماره چهل و دوم ، زمستان 1400، مقاله سیزدهم از ص 450_417
جهان تیغ،عباس ، طاهره میرساردو ، سروش فتحی ، « نقش ترور و تروریسم در ایجاد بحران سیاسی لیبی در دوره پساقذافی »، نشریه پژوهش های جامعه شناختی ، سال یازدهم ، شماره سه ، پاییز 1396 ، ص 48-27
خواجه سروی ، غلامرضا، عباس فرهادی ، ناهید قمریان ، « بیداری اسلامی و جریان های اسلام گرا ؛ ( بررسی علل تساهل و خشونت اسلام گرایان در دو کشور لیبی و مصر در جریان تحولات سال 2011 )» ، فصلنامه پژوهش های سیاسی جهان اسلام، سال دوم ، شماره 3 ، پاییز 1391
دهقانی فیروز آبادی، سیدجلال، سجاد محسنی ، « علل و عوامل بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا (مطالعه موردی تونس،مصر،لیبی و یمن)»، مجله سیاست دفاعی، سال بیستم ، شماره 80 ، پاییز 1391
ذکی، یاشار ، حسن کریمی ، محمدباقر قالیباف ، جواد اطاعت. « اخوان المسلمین و‌قلمروسازی‌آن‌در‌جغرافیای‌سیاسی‌جهان‌اسلام» . فصلنامه پژوهش های‌جغرافیای‌انسانی، دوره 51، شماره 3، 1398 ، ص 823- 797
رکابیان، رشید، مهدی محمدنیا، نشریه علوم سیاسی- دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره 91، پاییز 1399،ص 159-133
رود معجنی، محمدعالم ،« راهبرد سیاست خارجی ترکیه در بحران لیبی : تحکیم الگوی اخوانی ، منافع اقتصادی یا توازن منطقه ای»، فصلنامه سیاست خارجی ، سال سی و چهارم ، شماره 2، تابستان 1399 ، ص 84-63
زیبائی، مهدی، « بررسی تطبیقی ناآرامی های یمن ولیبی: نقش دولت های ضعیف» ، دو فصلنامه علمی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره هفتم ، شماره 1 ، بهار و تابستان 1398
طباطبایی، سیداحمد ، « شورای امنیت و مداخله نظامی در لیبی: حمایت از غیرنظامیان و ایجاد منطقه ممنوعه پروازی» فصلنامه حقوق خصوصی، سال هفتم ، شماره شانزدهم، بهار وتابستان 1398 ، ص 185-206
مصطفوی فرد، حامد ، حمید ایماندار ،« سلفی گری در اندیشه عقیدتی و کلامی جماعت اخوان المسلمین» ، فصلنامه فسلفه و کلام اسلامی آینه ی معرفت، دانشگاه شهید بهشتی، سال 1397
موسوی ، سیدمحمد ، مریم باقری ، سیدمحمدرضا موسوی ، « علل و ریشه های خیزش مردم کشورهای لیبی و یمن »‌، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی سال نهم ، شماره 23 ، تابستان 1392 ، ص 221-197
نبوی، سید عبدالامیر ، محمد فاتحی ، « سلفی های لیبی و انقلاب 17 فوریه » ، فصلنامه پژوهش های سیاسی جهان اسلام ، سال سوم ، شماره 3 ، پاییز 1392 ، ص 151-175
واثق،محمود ، مرجان بدیعی ، عباس احمدی ، علی اصغر مفیدی،« تبین ریشه های بحران ژئوپلتیکی لیبی » ، نشریه پدافند غیرعامل و امنیت ، سال هشتم ، شماره 29 ، سال 1398
هدایتی شهیدانی ، مهدی ، ساریسا اردلان ، دانیال رضاپور ،« واکاوی بحران امنیتی در لیبی: دلایل و پیامدها، سالهای 2019 الی 2011» ، مجله سیاست دفاعی ، سال بیست و هفتم ، شماره 107 ، تابستان 1398 ، ص190-161
Eljarh, M. (2015). The Muslim Brotherhood in Libya: Resilience and Political Marginalization. Atlantic
Hosseini, S. M., Valizadeh, A., & Fattahi, H. (2022). Perspectives on Russian and Turkish Mapping in Libya: From Competition to Cooperation. Journal of Defense Policy, 30(117), Winter 2022
Lacher, W. (2014). Libya's Islamists and the Political Landscape Post-2011. Small Arms Survey. Geneva: Graduate Institute of International and Development Studies.
Pargeter, A. (2016). Libya's Transition: The Role of Islamist Groups in Political Turmoil. Mediterranean Politics, 21(1), 26–47
Wehrey, F. (2014). The Muslim Brotherhood and the Post-Qaddafi Political Transition in Libya. Middle East Journal, 68(3), 318–336. DOI